Als hondeneigenaar ben je altijd op zoek naar manieren om jouw viervoeter gezonder en gelukkiger te maken. De kans is dus reëel dat je al eens iets over de wonderbaarlijke voordelen van zalmolie voor de gezondheid van jouw hond hebt gehoord. Zalmolie voor de hond wordt vaak beschouwd als een wondermiddel, met zijn rijke aanwezigheid van gezonde vetten zoals omega 3-vetzuren.
Omega 3-vetzuren kunnen niet door het hondenlichaam zelf worden gemaakt en moeten via de voeding worden opgenomen. In de dierengeneeskunde worden vooral omega 3-vetzuren uit visolie gebruikt en met name EPA (Eicosapentaeenzuur) en DHA (Docosahexaeenzuur) zijn vetzuren die geroemd worden om de vele gezondheidsvoordelen. Theoretisch kunnen EPA en DHA door het lichaam uit α-linolenzuur (eveneens omega 3) worden gevormd, die aanwezig is in plantaardige oliën zoals lijnzaadolie of hennepzaadolie. Echter wordt het omzettingspercentage bij honden als laag beschouwd, waardoor de plantaardige voedingsstoffen een minder hoogwaardige bron van omega 3 zijn dan bijvoorbeeld vis of visolie.
Zalmolie wordt door veel hondenbaasjes gebruikt om de gezondheid van de huid en vacht te verbeteren, evenals om het immuunsysteem en de gewrichten te ondersteunen. Maar wees gewaarschuwd, niet alle zalmolie is hetzelfde. Een slechte kwaliteit kan zelfs gevaren met zich meebrengen.
Is zalmolie écht de beste keuze voor jouw hond? In dit blogbericht zal ik de gevaren van goedkope zalmolie onder de loep nemen om je zo te helpen bij het nemen van een weloverwogen beslissing.
TOTOX-waarde van visolie
Wees altijd kritisch als je op zoek gaat naar zalmolie voor je hond. Niet iedere zalmolie voor honden maakt ook echt waar wat hij belooft. Bovendien wordt veel zalmolie voor honden van kweekzalm gemaakt, in plaats van wilde zalm en heeft zalmolie voor honden in de winkels vaak een hoge TOTOX-waarde. De TOTOX-waarde (totale oxidatiewaarde) is de waarde die aangeeft hoe snel een omega 3 visolie zal oxideren als het in aanraking komt met lucht. Met tot gevolg een ranzig product. Dit heeft niet alleen minder gezondheidsvoordelen, maar kan zelfs een negatief effect op de gezondheid hebben doordat geoxideerde vetzuren voor oxidatie in het lichaam zorgt (Cameron-Smith, 2015).
De organisatie GOED (Global Organization for EPA and DHA Omega-3s) heeft kwaliteitsstandaarden vastgelegd ten aanzien van omega 3-oliën. Een voorwaarde is onder andere dat bij iedere batch de peroxide- en anisidine-waarden worden geanalyseerd. Die waarden moeten onder bepaalde grenzen liggen. Bij producenten van visolie die lid zijn van GOED (zichtbaar door het logo) voldoet het product aan de meest strikte normen voor kwaliteit en zuiverheid.
Maximale waarden:
Peroxidewaarde < 5 meq/kg
Anisidinewaarde < 20 meq/kg
TOTOX-waarde < 26
De Totale Oxidatie-waarde (TOTOX) is de som van tweemaal de peroxidewaarde + eenmaal de anisidinewaarde. Volgens GOED mag het totaal maximaal 26 zijn. Veel firma’s geven aan dat de TOTOX-waarde van hun product < 5 is. Waarschijnlijk gaat het hier om de peroxidewaarde, die officieel beneden de 5 moet zijn.
De TOTOX-waarde mag dus nooit hoger zijn dan 26. Hierbij geldt: hoe lager de waarde, hoe hoger de kwaliteit! Visolie van onvoldoende kwaliteit is gemakkelijk te herkennen aan een sterke, niet prettig ruikende, vislucht. Ruik je die, dan weet je dat je beter voor een andere olie kunt kiezen. Iets om op te letten dus als je zalmolie voor jouw hond koopt. Niet elke visolie heeft dezelfde kwaliteit. Hoe hoog is de TOTOX-waarde? Vraag het na bij de leverancier.
Kweekzalm: negatieve gevolgen voor de natuur
De voorraad wilde zalm is erg beperkt, waardoor twee derde van de geconsumeerde zalm tegenwoordig gekweekt is. En de vraag neemt gestaag toe, vooral uit China. Zalm kan alleen worden gekweekt in gebieden met koud, constant stromend water en een beschermde kustlijn. Vandaar dat Noorwegen, Schotland, Canada en Chili de belangrijkste producenten zijn: wat opmerkelijk is omdat Chili nooit het leefgebied van zalm was.
Omdat zalmkweek een imago heeft zo schoon als een bergbeek en zich buiten de Nederlandse grenzen bevindt, zijn velen verrast over de milieu-invloeden van deze vorm van aquacultuur. Maar alle vormen van intensieve veehouderij belasten het milieu. De kweekzalm kan significante negatieve gevolgen hebben voor de natuur en de biodiversiteit en is niet de beste keuze als het gaat om duurzaam en gezond voedsel. Bovendien kan zalmolie van kweekzalm verontreinigd zijn met stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van jouw hond.
Kweekzalm heeft een aantal negatieve gevolgen voor de natuur. Hier zijn enkele belangrijke punten:
- Uitstoot van voedingsstoffen: Kweekzalm produceert veel afval en voedingsstoffen die kunnen leiden tot eutrofiëring. Het water raakt verzadigd aan voedingsstoffen, waardoor enkele soorten gaan overheersen en de biodiversiteit afneemt.
- Ziekteoverdracht: Kweekzalm wordt in hoge dichtheid gehouden, wat leidt tot een grotere kans op ziekte-uitbraken en de overdracht van ziektekiemen naar wilde zalm en andere soorten in de omgeving.
- Verstoring van natuurlijke ecosystemen: De aanwezigheid van kweekzalm en de bijbehorende verontreiniging van het water kunnen de natuurlijke ecosystemen verstoren en de biodiversiteit in gevaar brengen.
- Genetische vervuiling: In Schotse wateren ontsnapten in 2000 bij tientallen incidenten in totaal 440.000 zalmen. Onderzoekers vrezen dat de dieren zorgen voor ‘genetische vervuiling’: de ontsnapte exemplaren paren met wilde zalmen en verdringen zo de zalmsoorten die kenmerkend zijn voor specifieke riviersystemen. Sommige rivieren in West-Schotland en de Baltische zee zijn al voor meer dan tachtig procent bevolkt door kweekexemplaren. Omdat de ontsnapte zalmen ook ziektes als zeeluis kunnen overdragen, vrezen onderzoekers dat in combinatie met ‘genetische vervuiling’ de zalmkweek zich tot een van de grootste bedreigingen van de wilde zalmstand kan ontwikkelen.
- Overbevissing: Kweekzalm wordt meestal gevoerd met visolie en -meel dat wordt verkregen uit wilde visbestanden. Dit kan leiden tot overbevissing van wilde visbestanden en de vermindering van de vispopulaties.
Zieke zalm
Kweekzalm wordt meestal in zee gekweekt, in drijvende ronde kooien, die weer verankerd liggen en die een doorsnede tussen de 30 en 60 meter hebben en een diepte van +/- 25 meter. Waar dieren gehouden worden, komen ziekten voor. Dit geldt voor de goudvissenkom en zeker ook voor kweeksystemen waarbij vissen op industriële schaal gekweekt worden. Ze leven dicht op elkaar en worden daardoor vaak agressief en depressief.
Noorse kwekerijen kampen al jarenlang met zeeluizen: een parasiet waardoor veel zalmen sterven. De parasieten worden bestreden met grote hoeveelheden pesticiden, of met poetsvisjes die uit het wild worden gevangen waardoor de wilde populatie hard achteruit holt. Vanzelfsprekend probeert de boer zijn dieren tegen mogelijke parasieten of andere ziektekiemen te beschermen. In de visteelt is het echter onmogelijk alle afzonderlijke dieren apart te behandelen. Medicijnen worden toegediend via speciale baden en/of via het voeder. Deze techniek heeft echter als nadeel dat medicijnresiduen gemakkelijk in het milieu terecht kunnen komen. De nieuwste methode is om de zeeluis van de zalm af te wassen met warm water: een stressvolle handeling die veel zalmen niet overleven.
Visvoer bron van chemische verontreinigingen
Chemische verontreinigingen worden door kweekvis opgenomen met het voer (visolie/vismeel). Bekend is dat visolie afkomstig van vissen uit het noorden (4,8 TEQ/kg droge stof), de Baltische Zee en de Noordzee meer verontreinigd is met dioxinen dan van vissen uit het zuiden (0,61 TEQ/kg droge stof), zoals de Pacifische oceaan (SCAN, 2000). Hites et al. (2004), hebben onderzoek gedaan naar concentraties PCB, toxafeen, dieldrin en dioxinen in kweekzalm afkomstig uit Europa en uit Noord en Zuid Amerika. Daarbij werden significant hogere concentraties contaminanten aangetroffen bij zalm gekweekt in Europa. Bij ditzelfde onderzoek werden concentraties van de contaminanten in het voer bepaald. Gezien de resultaten (hogere concentraties in Europees visvoer) lijkt het zeer waarschijnlijk dat de verschillen in kweekzalm toe te schrijven zijn aan het voer.
Het is afhankelijk van het type vis hoeveel visolie/vismeel in het voer verwerkt wordt en dus hoeveel schadelijke stoffen het dier binnenkrijgt. Carnivore vissen zullen meer visolie nodig hebben dan andere vissoorten (bij zalm is 25 % visolie). Met 1,2 kg visvoer wordt 1 kg zalm gekweekt. Voor 1 kg visolie is rond 12 kg wilde vis nodig en voor 1 kg vismeel rond 6 kg vis. Omgerekend is voor 1 kg kweekzalm ongeveer 4 kg wilde vis nodig. De visolie wordt gemaakt uit in het wild gevangen vette vis (ansjovis, sardine, makreel). Juist de vette delen van deze vis bevatten het meeste PBT’s. Zodoende krijgt de gekweekte zalm een dieet met geconcentreerd PBT’s.
Kweekzalm bevat steeds minder omega 3
Tegenwoordig wordt er meer plantaardige olie gebruikt. In het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen is 25% van de olie die gebruikt wordt voor visvoer voor zalm afkomstig van plantaardige oorsprong. Een probleem bij het gebruik van plantaardige oliën is het ontbreken van essentiële vetzuren, EPA en DHA. Vissen hebben omega 3-vetzuren nodig in de vorm van EPA en DHA, voor hun eigen ontwikkeling. Het grote pluspunt van vis is het gehalte aan omega 3-vetzuren die gezondheidsbevorderend is voor mens en hond. In carnivore vis bestaat het vet voor 20 tot 25% uit omega 3-vetzuren. Dit positieve verhaal wordt lastiger als overgegaan wordt op herbivore vis. In het vet van herbivore vis, die 100% plantaardig voer krijgt, zit nog zo’n 8 tot 10% omega 3-vetzuren. Daarom moet ook herbivore vis een bepaalde hoeveelheid visolie opnemen om een hoger gehalte omega 3-vetzuren aan te zetten.
Zalmolie voor de hond in een plastic fles?
Het bewaren van olie, waaronder zalmolie, in een plastic fles kan enkele potentiële gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Het is vooral de structurele blootstelling die een gevaar kan vormen voor de gezondheid van jouw hond.
- Bisfenolen (BPA): Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die in veel producten voorkomt. BPA wordt gebruikt als weekmaker in plastics die worden toegepast in bijvoorbeeld plastic flessen en (voedsel)verpakkingsmateriaal. Omdat BPA in vet oplosbaar is, kan het in de olie gaan zitten. Dat geldt vooral voor olie die lange tijd bewaard kan worden in verpakkingen met BPA. Recent zijn er aanwijzingen gevonden dat BPA al bij lage blootstelling mogelijk een schadelijk effect kan hebben op het immuunsysteem van ongeboren en jonge kinderen. Daardoor hebben kinderen mogelijk meer kans om voedselintoleranties te ontwikkelen en kunnen ze gevoeliger worden voor infectieziekten.
- Microplastics: Microplastics kunnen in de olie terechtkomen door vervuiling van de omgeving of door scheuren in de plastic fles. Deze kleine stukjes plastic kunnen potentieel schadelijk zijn als ze worden ingeslikt.
- Chemicaliën: Sommige plastic flessen kunnen chemicaliën afgeven aan de olie die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid.
Om deze risico’s te verminderen, is het aan te raden om zalmolie voor de hond te kopen of op te slaan in (donkere) glazen flessen of roestvrijstaal (RVS) en om te kiezen voor producten die in milieuvriendelijke verpakkingen worden aangeboden. Ook is het aan te raden om de olie op een koele, donkere plaats te bewaren en de fles regelmatig te inspecteren op beschadiging of scheuren. Om oxidatie van de olie te voorkomen is het advies om een eenmaal geopende fles binnen 6-8 weken te gebruiken.
Conclusie
De ethische problemen zijn duidelijk: mondiaal gezien is er sprake van ernstige aantasting van voorraden en vermindering van biodiversiteit en verontreiniging van de zeeën en toenemende ecologische schade door viskweek (vooral de open viskweek). Het is daarom belangrijk om de impact van kweekzalm op het milieu te overwegen en te kiezen voor duurzame en verantwoorde alternatieven.
Vette vis voeren of zalmolie voor de hond gebruiken: dat was lange tijd de enige manier om de gezonde omega 3-vetzuren toe te voegen aan het menu van jouw hond. Gelukkig kan dat tegenwoordig ook anders.
Algenolie als vervanger voor vis
Algenolie is de perfecte oplossing als je liever duurzaam en diervriendelijk bezig bent en is daarnaast ook bijzonder geschikt voor honden met een visallergie of intoleranties.
Algen hebben slechts weinig voedingsstoffen nodig om te overleven en ontwikkelen zich onder de juiste omstandigheden tot ware omega 3-bommetjes. Algen die op de juiste manier zijn gekweekt, zijn rijk aan de belangrijke omega 3-vetzuren EPA en DHA. Het zijn zelfs de enige organismen op aarde die EPA en DHA produceren, waardoor veel andere organismen van algen afhankelijk zijn voor hun voortbestaan. Algen staan helemaal aan het begin van de voedselketen: ze worden gegeten door krill en plankton dat weer op het menu staat van vissen. Vervang je visolie door algenolie? Dan voer je jouw hond dezelfde omega 3-vetzuren direct uit de bron.
De microalg Schizochytrium sp. heeft een hoog gehalte aan PUFA’s (meervoudig onverzadigde vetzuren), maar deze vetzuren zijn mogelijk beter beschermd tegen vrije radicalen en oxidatiekatalysatoren dan de vetzuren in visolie. Dit komt o.a. door de natuurlijke inkapseling van de biomassa van microalgen cellen waardoor de vetzuren beter beschermd zijn tegen oxidatoren. (Ganuza et al., 2008).
Algenolie is qua voedingswaarde vergelijkbaar met visolie, en studies hebben bevestigd dat ze dezelfde werking hebben in het lichaam. En aangezien algen zeer snel groeien en niet bijdragen aan overbevissing, kan het duurzamer zijn dan visoliesupplementen. Bovendien is algenolie, omdat het onder gecontroleerde omstandigheden wordt gekweekt en gezuiverd, vrij van giftige stoffen die aanwezig kunnen zijn in vis en visolie.
Voedingsadvies voor gezonde volwassen honden per dag:
(algenolie capsules met 250mg DHA en 125mg EPA per capsule)
- < 10 kg : 2 capsules per week
- 10 – 20 kg : 1 capsule om de 2 dagen
- 20 – 50 kg : 1 capsule per dag
- > 55 kg : 2 capsules per dag
Wil je weten welke algenolie je het beste kunt geven en hoe jij een hond met (chronische) klachten zo goed mogelijk kunt ondersteunen met de juiste hoeveelheid EPA en DHA? Neem dan contact met mij op voor een voedingsadvies op maat dat speciaal voor jouw hond en de specifieke situatie is geschreven.
Bronnen:
1) https://tiermedizin-simplified.com/omega-3-fettsaeuren-bei-hund-und-katze-postitive-und-negative-effekte/
2) https://www.energeticanatura.com/nl-nl/nieuws/wat-de-totox-waarde-bij-visoliesupplementen
3) “Over…bevissing van de zee” – Bio-Wetenschappen en Maatschappij – 03/2004
4) https://www.nemokennislink.nl/publicaties/gezocht-vegetarische-zalmen/
5) https://www.wakkerdier.nl/persberichten/kweekzalm-veel-leed-meer-reclame/
6) Voedselrisico’s kweekvis – WUR eDepot – State of the art 2005
7) https://www.ahealthylife.nl/wat-is-algenolie-en-waarom-nemen-mensen-het/
8) Microalgae Schizochytrium sp. as a source of docosahexaenoic acid (DHA): Effects on diet digestibility, oxidation and palatability and on immunity and inflammatory indices in dogs